Tự kiểm tra trầm cảm tại nhà - Những điều bạn cần biết | Safe and Sound

Trầm cảm là một bệnh lý tâm thần phổ biến và nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tinh thần, thể chất, cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh. Theo các bác sĩ tâm thần, việc hiểu rõ về trầm cảm, tác động của nó, và các phương pháp sàng lọc cũng như điều trị phù hợp là bước đầu quan trọng để giúp người bệnh vượt qua tình trạng này. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về trầm cảm, các phương pháp chẩn đoán tại bệnh viện, cách tự sàng lọc tại nhà và những lưu ý quan trọng khi áp dụng các bài đánh giá tại nhà từ góc nhìn của các chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần.

Nguyễn Hoàng Nguyên | Thạc sĩ. Bác sĩ - Ứng dụng chăm sóc sức khỏe tinh thần Safe and Sound

Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)

1. Trầm cảm ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh như thế nào?

Trầm cảm là một tình trạng rối loạn tâm thần đặc trưng bởi cảm giác buồn bã kéo dài, mất hứng thú với mọi hoạt động và suy giảm năng lượng. Đây không phải là một trạng thái cảm xúc tạm thời mà là một tình trạng y tế cần được quan tâm và điều trị. Theo các bác sĩ tâm thần và chuyên gia tâm lý, trầm cảm có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau như thay đổi khẩu vị, khó ngủ hoặc ngủ quá nhiều, giảm khả năng tập trung hoặc có suy nghĩ tiêu cực về bản thân và cuộc sống.

Ảnh hưởng của trầm cảm đến sức khỏe người bệnh là rất nghiêm trọng. Theo các chuyên gia tâm lý, vấn đề đầu tiên của người mắc trầm cảm đó là thường xuyên cảm thấy cô đơn, vô vọng và bị mắc kẹt trong vòng xoáy của những suy nghĩ tiêu cực. Những cảm giác này có thể dẫn đến tình trạng lo âu, căng thẳng mãn tính hoặc thậm chí là ý định tự tử nếu không được can thiệp kịp thời. Các chuyên gia tâm lý nhấn mạnh rằng trầm cảm đi kèm với các rối loạn khác như rối loạn lo âu sẽ làm tăng thêm mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh.

Ảnh 1: Bệnh nhân trầm cảm thường xuyên cảm thấy cô đơn và có nhiều suy nghĩ tiêu cực

Ngoài ra, trầm cảm cũng ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe thể chất. Người mắc trầm cảm thường có biểu hiện đau đầu, rối loạn tiêu hóa, đau nhức cơ thể mà không tìm ra các nguyên nhân thực thể rõ ràng. Các nghiên cứu của bác sĩ tâm thần cho thấy rằng, khi tâm trạng suy sụp kéo dài, cơ thể sẽ sản sinh ra các hormone gây căng thẳng như cortisol, làm suy giảm hệ miễn dịch và gia tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tim mạch hoặc tiểu đường. Điều này tạo thành một vòng luẩn quẩn giữa sức khỏe thể chất và tinh thần, khiến người bệnh ngày càng trở nên yếu đuối và khó hồi phục.

Không dừng lại ở đó, trầm cảm còn tác động nghiêm trọng đến mối quan hệ xã hội của người bệnh. Theo chuyên gia tâm lý, họ thường cảm thấy khó khăn trong việc giao tiếp, giữ mối quan hệ hoặc hoàn thành công việc. Những áp lực này càng làm gia tăng cảm giác cô lập và tự ti, khiến người bệnh rơi vào trạng thái khủng hoảng tâm lý. Theo các chuyên gia tâm lý, sự mất kết nối xã hội không chỉ là hậu quả mà còn là yếu tố làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh, khiến quá trình điều trị trở nên khó khăn hơn.

Cuối cùng, trầm cảm còn ảnh hưởng tiêu cực đến gia đình và những người xung quanh. Người thân của bệnh nhân thường cảm thấy bất lực, lo lắng và căng thẳng khi không biết cách hỗ trợ. Điều này có thể dẫn đến xung đột gia đình hoặc khiến mối quan hệ trở nên xa cách. Đối với bác sĩ tâm thần, việc hỗ trợ cả người bệnh lẫn gia đình họ là yếu tố quan trọng trong quá trình điều trị trầm cảm.

2. Các bước chẩn đoán trầm cảm tại bệnh viện tâm thần

Chẩn đoán trầm cảm là một quy trình phức tạp và cần được thực hiện bởi các bác sĩ tâm thần có chuyên môn cao. Điều này đảm bảo rằng người bệnh nhận được đánh giá chính xác và phương pháp điều trị phù hợp. Quy trình chẩn đoán thường bao gồm nhiều bước, từ hỏi bệnh, khám lâm sàng, xét nghiệm thường quy đến sử dụng các công cụ thang đo tâm lý.

Bác sĩ tâm thần sẽ thực hiện hỏi bệnh để tìm hiểu chi tiết về triệu chứng của người bệnh, bao gồm thời gian xuất hiện, tần suất và mức độ nghiêm trọng. Quá trình này cũng giúp xác định các yếu tố nguy cơ như tiền sử bệnh tâm thần trong gia đình hoặc các sự kiện gây căng thẳng trong cuộc sống. Tiếp theo, bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm để loại trừ các nguyên nhân thực thể như rối loạn nội tiết hoặc thiếu hụt dinh dưỡng, những yếu tố có thể gây ra triệu chứng tương tự trầm cảm.

Ảnh 2: Bác sĩ tâm thần kết hợp hỏi bệnh, xét nghiệm và bài kiểm tra tâm lý lâm sàng để đưa ra chẩn đoán

Ngoài ra, các thang đo tâm lý như thang đánh giá trầm cảm Beck (BDI) hoặc thang đánh giá trầm cảm Hamilton (HDRS) thường được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của trầm cảm. Các chuyên gia tâm lý cho rằng, việc sử dụng các công cụ này không chỉ giúp chuẩn hóa quy trình chẩn đoán mà còn cung cấp dữ liệu khách quan để theo dõi tiến trình điều trị.

3. Các thang đánh giá tâm lý sàng lọc trầm cảm tại nhà

Sàng lọc trầm cảm tại nhà là một bước quan trọng để nhận diện sớm các triệu chứng tiềm ẩn. Các bài đánh giá này không thay thế được chẩn đoán từ các bác sĩ tâm thần, nhưng chúng mang lại cái nhìn ban đầu về tình trạng sức khỏe tâm thần của người bệnh.

Một trong những bài đánh giá phổ biến nhất là PHQ-9 (Patient Health Questionnaire), gồm 9 câu hỏi liên quan đến các triệu chứng trầm cảm như cảm giác buồn bã, mất hứng thú hoặc khó ngủ. Kết quả bài đánh giá này giúp xác định mức độ nghiêm trọng của trầm cảm, từ nhẹ, trung bình đến nặng. Ngoài PHQ-9, bài đánh giá DASS-21 (Depression Anxiety Stress Scale) cũng rất hữu ích trong việc phân biệt giữa trầm cảm, lo âu và căng thẳng. Các chuyên gia tâm lý cho rằng, việc trả lời trung thực các câu hỏi trong bài đánh giá là yếu tố then chốt để có kết quả đáng tin cậy.

Tuy nhiên, để đảm bảo độ chính xác, người bệnh cần chọn các bài đánh giá từ các nguồn đáng tin cậy và luôn lưu ý rằng đây chỉ là bước sàng lọc ban đầu. Theo các bác sĩ tâm thần, nếu kết quả bài đánh giá chỉ ra nguy cơ trầm cảm, người bệnh nên tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên môn ngay lập tức.

4. Những điều cần lưu ý khi sử dụng các bài đánh giá sàng lọc trầm cảm tại nhà

Mặc dù các bài đánh giá sàng lọc mang lại sự tiện lợi và giúp tăng cường nhận thức về sức khỏe tâm thần, nhưng người bệnh cần sử dụng chúng một cách cẩn trọng để tránh hiểu sai kết quả. Trước tiên, các bác sĩ tâm thần nhấn mạnh rằng không nên tự chẩn đoán hoặc tự điều trị dựa trên kết quả bài đánh giá tại nhà. Các bài đánh giá này không thể thay thế được đánh giá lâm sàng chi tiết và kiến thức chuyên môn của bác sĩ.

Thứ hai, người bệnh cần hiểu rằng các bài đánh giá chỉ cung cấp một cái nhìn tổng quan về tình trạng sức khỏe tâm thần. Chúng không thể đánh giá toàn diện các yếu tố như tiền sử bệnh, môi trường sống hoặc các yếu tố nguy cơ khác. Do đó, nếu nghi ngờ mình mắc trầm cảm, người bệnh nên tìm đến các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần để được hỗ trợ chuyên sâu.

Ảnh 3: Các bài đánh giá lâm sàng không thể thay thế chẩn đoán của bác sĩ tâm thần

Cuối cùng, việc thực hiện bài đánh giá một cách trung thực và không bỏ qua bất kỳ câu hỏi nào là yếu tố quan trọng để đảm bảo độ chính xác. Các chuyên gia tâm lý cũng khuyến nghị rằng người bệnh nên thực hiện các bài đánh giá này trong một không gian yên tĩnh và thoải mái để tránh bị phân tâm hoặc ảnh hưởng bởi cảm xúc tức thời.

Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần -  Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.

Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất! 

CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia

Tại Fanpage Phòng khám SnS - Viện IMT 

Hoặc tải và đặt lịch tham vấn trên ứng dụng Safe and Sound để quản lý và theo dõi lịch mọi lúc, mọi nơi 

Safe and Sound - thuộc Viện Ứng dụng Công nghệ Y tế (IMT)

Xem thêm:

Rạch tay có phải phương pháp ứng phó với trầm cảm đúng?

Điều trị mất ngủ kéo dài ở người bị trầm cảm như thế nào?

Cùng bác sĩ tâm lý phát hiện 5 hiểu lầm về trầm cảm sau sinh